Themes

Standard form	Welsh definition	English definition	See also
alltud	alltud	an exile
arfau	arfau	weapons
brwydrau	cysylltir y brwydro â lle penodol, arwyddocaol yn aml.	battles; often said to be at specific, significant places.
Brythoniaid	cyfeiria fel arfer at y Cymry, neu bobl Llydaw weithiau, fel disgynyddion yr hen Frythoniaid.	British people; used to refer to the Welsh, or sometimes Breton, people, as descendents of the ancient Britons.	Cymry
caethion	pobl gaeth neu rai sy'n llafurio dan awdurdod llym, neu rai a garcharwyd.	enslaved people, or those in servitude or imprisoned.
cnydau'n methu	arwydd o galedi, a gysylltir weithiau â thywydd neu hinsawdd anffafriol.	failure of crops; a cause of hardship, and sometimes associated explicitly with adverse weather or climate.
coed	gallent roi lloches i Fyrddin neu i'r Cymry; yn bwysig hefyd fel adnodd ac wrth ddangos newid tymhorau.	trees or woods; they may provide a place of refuge for Merlin or the Welsh people generally; also important as a resource and as a marker of the seasons.
coron	yn cynrychioli sofraniaeth dros Loegr a Chymru.	the crown, representing sovereignty over England and Wales.
crefydd: diffyg parch	diffyg parch tuag at bobl mewn urddau eglwysig neu tuag at greiriau, croesau, ayb.	a lack of respect for people in holy orders or towards relics, crosses, etc..
Cymry		the Welsh people	Brythoniaid
cynghrair	cynghrair rhwng y Cymry a phobl Iwerddon, Sgandinafia neu wledydd eraill, yn erbyn y Saeson.	alliance between the Welsh people and those of Ireland, Scandinavia or other lands, against the English.
cynnen yn y teulu	cynnen rhwng aelodau o'r un teulu, megis tadau a meibion.	family strife, for example between fathers and sons.
dillad ac esgidiau	yng nghyd-destun gwariant, neu feirniadaeth ar ffasiynau penodol.	clothing and shoes; in context of expense, or disapproval of particular fashions.
Dydd y Farn	y diwrnod olaf.	Judgement Day, the last day.
gwaredwr / mab darogan	yr un a ddaw â gwaredigaeth neu oruchafiaith i'r Cymry neu'r Brythoniaid, ar draul y Saeson fel arfer.	a redeemer / Son of Prophecy; the one who will bring about deliverance or supremacy for the Welsh or the Britons, generally at the expense of the English.
Lloegr		England
llongau / llynghesau	cyfeirir atynt yn aml fel dull o ddod â milwyr neu arweinydd milwrol dros y môr.	ships or a fleet, as a means of bringing soldiers or military leaders over the sea.
mynydd	mynydd neu fynydd-dir; fe'i darlunnir yn gadarnle neu'n lloches i'r Cymry yn aml.	mountain-land, often representing a stronghold or place of refuge for the Welsh people.
olyniaeth	rhestru llywodraethwyr, neu gyfeirio atynt yng nghyd-destun olyniaeth.	succession; rulers presented in sequence or in the context of one succeeding another.
pontydd	codi pont ar draws afon benodol.	a bridge being set up over a specific river.
Saeson	fe'u darlunnir fel arfer yn ormeswyr a gâi eu trechu yn y pen draw.	the English people, generally represented as oppressors who will ultimately be confounded.	Lloegr
trethi	cwynir amdanynt am eu bod yn ormodol neu'n anghyfiawn.	taxes, either unjust or excessive.
y Gyfraith	cyfreithiau neu achosion cyfraith, a feirniedir am fod yn rhy lym neu'n anghyfiawn.	laws or legal cases; complained of as being overly harsh or unjust.